Spis treści
Fundacja rodzinna to instytucja prawna umożliwiająca gromadzenie i zarządzanie majątkiem w interesie beneficjentów, z myślą o zabezpieczeniu finansowym przyszłych pokoleń. W kontekście sukcesji przedsiębiorstw rodzinnych pojawia się pytanie: czy możliwe jest wniesienie całego przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej? Analiza tego zagadnienia obejmuje aspekty prawne oraz podatkowe, w szczególności w odniesieniu do podatku od towarów i usług (VAT).
Wniesienie przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej – aspekty prawne
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Fundator, czyli osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości nie niższej niż 100 000 zł.
Przedmiotem wkładu mogą być różnorodne składniki majątkowe, w tym całe przedsiębiorstwo. Zgodnie z art. 55¹ Kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, obejmujący m.in.:
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo (nazwa),
- własność nieruchomości i ruchomości,
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy,
- wierzytelności, środki pieniężne,
- koncesje, licencje, zezwolenia,
- patenty i inne prawa własności przemysłowej,
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Wniesienie przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej jest zatem dopuszczalne prawnie i może obejmować zarówno składniki materialne, jak i niematerialne.
Wniesienie przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej a podatek VAT
Kwestia opodatkowania VAT przy wniesieniu przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej jest istotna dla fundatorów. Zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Pojęcie „zbycia” obejmuje różne formy przeniesienia własności, w tym darowiznę czy aport.
Oznacza to, że wniesienie całego przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej jest wyłączone spod opodatkowania VAT. Potwierdzają to interpretacje indywidualne wydawane przez organy podatkowe, np. interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 26 kwietnia 2024 roku (nr 0112-KDIL3.4012.174.2024.1.AK), która wskazuje, że taka transakcja nie podlega opodatkowaniu VAT.
Warunki wyłączenia z opodatkowania VAT
Aby wniesienie przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej było wyłączone z opodatkowania VAT, muszą być spełnione określone warunki:
- Przedmiot transakcji musi stanowić przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ Kodeksu cywilnego, czyli zorganizowany zespół składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
- Fundacja rodzinna powinna kontynuować działalność gospodarczą prowadzoną dotychczas przez przedsiębiorstwo. Istotne jest, aby przekazane składniki majątkowe umożliwiały fundacji prowadzenie tej działalności bez konieczności nabywania dodatkowych elementów.
Spełnienie powyższych warunków pozwala na skorzystanie z wyłączenia z opodatkowania VAT przy wniesieniu przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej.
Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez fundację rodzinną
Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza zamknięty katalog rodzajów działalności gospodarczej, jakie może prowadzić fundacja. Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie:
- zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielania pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom;
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu (fundacja rodzinna może wykonywać tę działalność wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym);
- gospodarki leśnej (fundacja rodzinna może wykonywać tę działalność wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym).