Fundacja rodzinna - fundator i beneficjent
Czy cudzoziemiec (osoba nie posiadająca polskiego obywatelstwa) może założyć polską fundację rodzinną?
Co do zasady fundatorem, czyli założycielem fundacji rodzinnej, może być każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundatorem może być więc także cudzoziemiec, o ile posiada on pełną zdolność do czynności prawnych. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 503) zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej ustalana jest na podstawie jej prawa ojczystego. Ponadto, jak stanowi ww. ustawa, jeżeli osoba fizyczna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma ona zdolność do dokonania tej czynności według prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone.
Czy fundator odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej?
Fundator fundacji rodzinnej nie odpowiada za jej zobowiązania, zarówno cywilnoprawne jak i podatkowe, ale fundacja rodzinna może odpowiadać za jego zobowiązania (pytanie: Czy majątek wniesiony do fundacji rodzinnej jest bezpieczny?).
Fundator może odpowiadać za zobowiązania podatkowe fundacji, jeżeli jest jednocześnie członkiem jej zarządu (pytanie: Jaką odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu fundacji rodzinnej?)
Czy fundator odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej?
Fundator fundacji rodzinnej nie odpowiada za jej zobowiązania, zarówno cywilnoprawne jak i podatkowe, ale fundacja rodzinna może odpowiadać za jego zobowiązania (pytanie: Czy majątek wniesiony do fundacji rodzinnej jest bezpieczny?).
Fundator może odpowiadać za zobowiązania podatkowe fundacji, jeżeli jest jednocześnie członkiem jej zarządu (pytanie: Jaką odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu fundacji rodzinnej?)
Czy beneficjent odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej?
Beneficjent fundacji rodzinnej nie odpowiada za jej zobowiązania, zarówno cywilnoprawne jak i podatkowe. Fundacja rodzinna jest odrębnym podmiotem prawnym, co oznacza, że jej majątek jest oddzielony od majątku beneficjentów. Fundacja odpowiada za zobowiązania związane z prowadzoną działalnością gospodarczą wyłącznie swoim majątkiem.
Beneficjent może odpowiadać za zobowiązania podatkowe fundacji, jeżeli jest jednocześnie członkiem jej zarządu (pytanie: Jaką odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu fundacji rodzinnej?)
Jaką odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu fundacji rodzinnej?
Członkowie zarządu fundacji rodzinnej nie odpowiadają za zobowiązania cywilnoprawne fundacji, np. za wystawione na fundację faktury związane z jej działalnością gospodarczą. A zatem kontrahent fundacji rodzinnej nie może domagać się zapłaty bezpośrednio od członka zarządu fundacji rodzinnej.
Członkowie zarządu fundacji rodzinnej odpowiadają natomiast za jej zaległości podatkowe. Przykładowo, jeżeli fundacja prowadził działalność gospodarczą i zalega z płatnością podatku VAT, urząd skarbowy może nałożyć obowiązek zapłaty tego podatku na członków zarządu i wszcząć przeciwko nim postępowanie egzekucyjne. Podstawą prawną w tym zakresie jest art. 116a Ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność obejmuje nie tylko zaległości podatkowe, ale także odsetki za zwłokę, koszty postępowania egzekucyjnego oraz inne należności określone w art. 107 § 2 Ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność członków zarządu jest solidarna co oznacza, że każdy członek zarządu może być zobowiązany do pokrycia całości zaległości.
Ponadto, członkowie zarządu odpowiadają za szkody wyrządzone fundacji rodzinnej, jeśli ich działania lub zaniechania były sprzeczne z prawem lub postanowieniami statutu, chyba że nie ponoszą winy. W celu pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności fundacja rodzinna musi udowodnić, że szkoda została wyrządzona przez działanie lub zaniechanie członka zarządu oraz że istnieje związek przyczynowy między tym działaniem/zaniechaniem a szkodą. Członek zarządu uniknie odpowiedzialności, jeżeli wykaże że nie ponosi winy, w szczególności, że podejmował decyzje w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego i na podstawie adekwatnych informacji (Zasada Business Judgement Rule).
Czy przeniesienie przez fundatora składników do fundacji rodzinnej może być kwestionowane w drodze tzw. skargi pauliańskiej?
Może się zdarzyć, że fundator, po ustanowieniu fundacji i wniesieniu do niej mienia, zaciąga nowe zobowiązania, których nie wykonuje. Fundacja rodzinna nie odpowiada za takie zobowiązania (z wyjątkiem alimentacyjnych), ale wierzyciele mogą skorzystać z tzw. skargi pauliańskiej, jeśli fundator przekazuje swój majątek do fundacji z pokrzywdzeniem wierzycieli. O pokrzywdzeniu wierzycieli mówimy wówczas, gdy wskutek określonej czynności fundator stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed jej dokonaniem. Innymi słowy wyzbył się majątku, który mógł służyć do zaspokojenia wierzycieli. W tym miejscu należy wyjaśnić, że mienie fundacji rodzinnej może mieć tylko cztery źródła pochodzenia: mienie wniesione przez fundatora na kapitał założycielski fundacji, darowizna, spadek oraz mienie nabyte ze środków uzyskanych z działalności gospodarczej fundacji. Fundator, który chce przenieść majątek do fundacji wykorzysta w tym celu darowiznę.
Zgodnie z art. 527 Kodeksu cywilnego, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika (fundatora) dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia (fundacja rodzinna) uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Co więcej, w przypadku czynności nieodpłatnej (np. darowizny) z reguły będzie istniało domniemanie dokonania przeniesienia mienia z pokrzywdzeniem wierzycieli. W praktyce tzw. skarga pauliańskiej może być skutecznym narzędziem ochrony wierzycieli fundatora.